توهم مفید بودن یعنی چی؟

تا حالا شده فکر کنید دارید به کسی کمک می‌کنید، ولی بعد بفهمید که شاید اصلاً کارتون مفید نبوده؟ توهم مفید بودن همینه؛ وقتی فکر می‌کنیم کارهایی که انجام می‌دیم کلی ارزش دارن، ولی در واقعیت این‌طور نیست، شاید حتی ضرر هم برسونن! مثلاً تصور کنید که دوستانتون رو همیشه با نصیحت‌های زیاد بمباران می‌کنید، چون فکر می‌کنید دارید بهشون کمک می‌کنید ولی شاید اونا فقط نیاز دارن که کسی به حرفاشون گوش بده یا فرض کنید که یک سازمان، بودجه زیادی رو صرف پروژه‌ای می‌کنه که فکر می‌کنه خیلی مفیده، ولی در نهایت مشخص میشه که این پروژه هیچ تأثیری نداشته و فقط منابع رو هدر داده، اگر دوستداری بفهمی چطور می‌تونی کمک‌هات رو واقعی‌تر و مؤثرتر کنی، با ما همراه باش.

توهم مفید بودن یعنی چی؟

آیا می‌دانید توهم مفید بودن به چه معناست؟ این داستان کوتاه را بخوانید تا بهتر این پدیده را درک کنید.
مردی هر روز رأس ساعتی معین، به گوشه‌ی میدان شهر می‌رفت و لحظاتی کلاهش را از سرش بر می‌داشت و به شدت تکان می‌داد، روزی پلیس علت این کار را از وی جویا شد.
گفت: با این کار زرافه‌ها را دور می‌کنم.
پلیس پرسید: من در این جا زرافه‌ای نمی‌بینم؟
پاسخ شنید: این نشان می‌دهد که من کارم را درست انجام می‌دهم.
بله این دقیقاً حکایت افرادی است که فکر می‌کنند بهترین هستند و کارهای بسیار مفیدی انجام می‌دهند، در صورتی که واقعیت غیر از این است. اگر دقت کنیم می‌بینیم ما روزانه شاهد تعداد زیادی از این پدیده‌ها در دور و اطرافمان هستیم. تازه اگر واقع بینانه نگاه کنیم متوجه می‌شویم که در برخی از موارد به عنوان مثال در کار و زندگی مشترک، خود ما هم دچار این پدیده هستیم. مدام در این تفکر هستیم که در هر چیزی بهترین هستیم و ما خیر و صلاح را در هر موضوعی بهتر می‌دانیم.

توهم مفید بودن چطور خودش رو نشون میده؟!

این حکایت نشون دهنده رفتار روزمره بعضی از ماهاست این‌جوری که:
من که واسه فلانی چیزی کم نذاشتم!
من که هرچی خواست فراهم کردم!
من که بهترین جاها بردمش مسافرت!
من که بهترین لباس‌ها رو براش خریدم!
من که بهترین هدیه‌ها رو براش گرفتم!
من همیشه بهترین کارمند بودم!
من همیشه توی کوتاه‌ترین زمان و سریع‌ترین زمان ممکن کارها رو انجام دادم!
من که بهترین پدر بودم، من که بهترین مادر بودم!
من از همه بچه‌ها بیشتر احترامشون رو نگه داشتم!
من بهترین دوستش بودم!
من بهترین دانش‌آموز بودم!
من توی اداره از همه بیشتر کار کردم!
من همیشه کار همه رو بیشتر از بقیه راه انداختم!
و کلی موقعیت‌های دیگه که فرد خودش رو توی اون موقعیتی که هست که داره تعریف می‌کنه بهترین میدونه که در ادامه یک‌سری از اون‌ها رو توضیح میدم.

بازخورد منفی یا نبود بازخورد

اگه بعد از کمک کردن، بازخورد مثبتی نمی‌گیرید یا حتی واکنش‌های منفی می‌بینید، این می‌تونه نشون بده که کمکتون واقعاً اثربخش نبوده. مثلاً فرض کنید به دوستی کمک می‌کنید، ولی اون هرگز از کمکتون تعریف نمی‌کنه یا حتی نشون میده که از کمکتون ناراضیه. این بازخوردها نشون میده که کارتون اون‌طور که باید، نتیجه نداده و شاید لازم باشه روش دیگه‌ای رو امتحان کنید.

احساس عدم قدردانی

اگه حس می‌کنید دیگران از کمکتون قدردانی نمی‌کنن یا ازتون دوری می‌کنن، شاید کمک‌هاتون اون‌طور که باید نباشن. کمک واقعی معمولاً با قدردانی همراهه، برای مثال، اگه به همکارتون در پروژه‌ای کمک می‌کنید و اون هیچ‌وقت ازتون تشکر نمی‌کنه، این می‌تونه نشونه‌ای باشه که کمکتون واقعاً بهش کمک نکرده.

تکرار مشکلات

اگه مشکلات مشابه هی تکرار میشن، این یعنی راه‌حل‌های شما درست کار نکرده. کمک واقعی باید بتونه مشکل رو برای همیشه حل کنه. مثلاً اگه همیشه به دوستتون نصیحت می‌کنید که چطور مشکلات مالیش رو حل کنه، ولی اون هر ماه باز همون مشکل رو داره، این نشون میده که نصیحت‌هاتون کارساز نبوده و باید روش دیگه‌ای رو امتحان کنید.

نبود تغییرات ملموس

اگه بعد از کمک کردن هیچ تغییری نمی‌بینید، این نشون میده که کمکتون بی‌اثر بوده. کمک مؤثر باید بهبود محسوسی ایجاد کنه. مثلاً اگه به همکارتون در یادگیری مهارتی جدید کمک می‌کنید، ولی اون هنوز همون اشتباهات قبلی رو تکرار می‌کنه، این یعنی روش کمکتون نیاز به بازبینی داره.

تمرکز بر نیازهای خودتون

اگه بیشتر به این فکر می‌کنید که خودتون حس خوبی داشته باشید تا اینکه واقعاً به دیگران کمک کنید، این نشون‌دهنده توهم مفید بودنه. کمک واقعی باید به نیازهای دیگران تمرکز کنه. مثلاً اگه بیشتر برای این کمک می‌کنید که حس بهتری داشته باشید، نه اینکه واقعاً به کسی کمک کنید، این می‌تونه مشکل‌ساز باشه.

عدم تطابق با نیازهای واقعی

اگه کمک‌هاتون با نیازهای واقعی دیگران تطابق نداره، یعنی فقط فکر می‌کنید که دارید کمک می‌کنید. باید مطمئن بشید که کمکتون واقعاً به درد بخوره. مثلاً اگه به دوستی که مشکل عاطفی داره، فقط پیشنهاد خرید کتاب‌های روان‌شناسی می‌دید، ولی اون واقعاً نیاز به شنیدن و همدردی داره، این یعنی کمک‌هاتون مناسب نیستند.

انتقادهای مکرر

اگه مدام از کمک‌هاتون انتقاد میشه، یعنی باید روش‌هاتون رو عوض کنید. این انتقادها نشون میده که کمک‌هاتون نیاز به اصلاح دارن. مثلاً اگه همکارانتون همیشه از روش کاری شما انتقاد می‌کنن و میگن که به جای کمک، مشکل‌ساز شدید، این یه نشونه واضحه که باید تغییراتی ایجاد کنید.

احساس خستگی و نارضایتی

اگه بعد از کمک کردن حس خستگی یا نارضایتی دارید، این یعنی کمکتون نتیجه نداشته. کمک‌های مؤثر معمولاً حس خوبی به همراه دارن. مثلاً اگه بعد از کمک به دوستی حس می‌کنید که انرژی زیادی از دست دادید و اون هم هنوز مشکلش حل نشده، این یعنی باید روش بهتری پیدا کنید.

نبود پیشرفت

اگه نمی‌تونید هیچ پیشرفتی رو ببینید، یعنی کمک‌هاتون بی‌اثر بوده. کمک‌های خوب باید باعث پیشرفت بشن. مثلاً اگه به دوستتون در یادگیری زبان جدیدی کمک می‌کنید ولی بعد از چند ماه هنوز همون سطح قبلیه، این یعنی روش کمکتون نیاز به بهبود داره.

اجتناب از مواجهه

اگه دیگران از مواجهه مستقیم با شما یا دریافت کمک‌های شما اجتناب می‌کنن، این یعنی کمک‌هاتون به درستی ارائه نمیشن. مثلاً اگه دوستان یا همکارانتون وقتی می‌خواهید کمک کنید از شما دوری می‌کنن، این نشون‌دهنده اینه که روش کمک کردنتون مناسب نیست.

کسی که توهم مفید بودن داره چه جوریه؟

وقتی میری بررسی می‌کنی و متوجه میشی که اون فرد داره توهم میزنه، نظر بقیه رو می‌پرسی یا در مورد این مسئله سؤال می‌کنی و متوجه میشی هیچ کس از این فرد راضی نیست، فقط خودش از شرایطی که داره راضیه و فکر می‌کنه به بهترین شکل ممکن رفتارش رو انجام داده. به عنوان یک مادر که شغلش خانه‌داری هست هیچ‌وقت غذای آماده برای بچه‌ها نداشتی، هیچ‌وقت خونه مرتب نبوده، هیچ وقت به موقع کنار همسرت نبودی، به عنوان یک پدر هیچ وقت نقش پدری رو کامل انجام ندادید و همیشه همسر شما به جای شما مسئولیت‌هایی که در قبال بچه‌ها داشتین را انجام داده! رفتار و بازدهی کار تو داره نشون میده که کارتو خوب انجام ندادی، یا مثلاً من بهترین شریک بودم برای این فرد، من بهترین آدمی بودم که می‌تونست کنار این فرد بمونه، در صورتی که وقتی با اون نفر مقابل صحبت می‌کنیم متوجه میشیم که خیلی ازش گله داره و خیلی ناراحته، البته بعضی از افراد تو این‌جور موقعیت‌ها این‌جوری از خودشون دفاع می‌کنند که نه من همیشه بهترین مادر بودم بچه‌ها خیلی زیاد شلوغ می‌کنند توی خونه واسه همین من نمیرسم، نه من پدر خیلی فوق‌العاده‌ای بودم منتها انقدر مسئولیت زندگی زیاده که نمیرسم همه چی رو به موقع براشون فراهم کنم، این آدم خوشی زده زیر دلش از بس من بهش بها دادم از بس بهش احترام گذاشته‌ام و تحویلش گرفتم الان سرش گیج رفته.

چه جوری توهم خوب بودن نداشته باشیم

گاهی انتظاراتمون رو بر اساس توهمات خودمون می‌چینیم و فکر می‌کنیم که کار درستی کردیم اما واقعیت اینه که باید با دیدی واقع‌بینانه‌تر به زندگی و روابط‌مون نگاه کنیم، در ادامه به بررسی این موضوعات می‌پردازیم و یاد می‌گیریم چطور توهم مفید بودن رو کنار بگذاریم و واقعاً مفید باشیم.

توی واقعیت زندگی کن!

لازمه که بعضی وقتا برگردیم و تو واقعیت زندگی کنیم و واقعیت‌ها را ببینیم آیا واقعاً تو رابطه عاطفی هوای طرف مقابل را داشتی آیا واقعاً به اندازه کافی بهش محبت کردی، براش زمان گذاشتی، بهش احترام گذاشتی؟ واقعاً تونستی به خط قرمزها و ارزش‌هاش احترام بزاری و رعایت کنی؟ واقعاً اون چیزایی که الویت داشت و برای این فرد مهم بود رو بهش اهمیت دادی؟ متوجه بودی که چه چیزهایی دوست داره؟ یا نه تمام تلاشتو کردی تا به این فرد ثابت کنی من صلاح تو رو بیشتر و بهتر از خودت میدونم و باید طبق چیزی که من میگم رفتار کنی! اگر ما فکر می‌کنیم که بهترین پدر و مادر دنیا هستیم آیا توی واقعیت هم همچین چیزی هست یا نه یه توهمه و اگه از بچه هامون سؤال بپرسند چنین دیدگاهی راجع به ما ندارند؟ آیا همه چیزهایی که برای بچه هامون مهم و ضروری هست رو فراهم می‌کنیم؟ آیا به این فکر می‌کنیم که چطوری میتونیم زندگی بهتری برای بچه هامون درست کنیم؟ اینکه ما نیازهای روزمره بچه هامون رو براشون فراهم کنیم جزو وظایف و مسئولیت‌های پدر و مادری ما هست، ولی آیا ما تونستیم واقعاً پدر و مادر خوبی برای بچه‌ها باشیم؟!

انتظاراتمون رو بر اساس توهم هامون می‌چینیم!

متأسفانه گاهی ما بر اساس همین توهمات خودمون انتظار داریم که آدم‌های مناسب با این توهمات سر راه ما قرار بگیرند و با ما برخورد داشته باشند و توی زندگی ما بیان. افرادی که به بهانه‌های مختلف خواستگارهایی که موقعیت مناسبی دارند و واقعاً می‌تونن کنارشون یه زندگی خیلی خوبی را بسازند و تشکیل بدن رو رد می‌کنند و جواب منفی بهشون میدن، بعد از یه مدت که سنشون از سن مناسب ازدواج گذشت برمی‌گردند به عقب نگاه می‌کنن و با خودشون میگن ععععع من واقعاً خواستگاری خیلی خوبی داشتم اما همه رو رد کردم. در صورتی که همین فرد زمان تصمیم‌گیری داشته بر اساس اون توهمات و ایده‌آل‌های غیر واقعی و فضایی که برای خودش ترسیم کرده و به وجود آورده تصمیم می‌گرفته. ولی چون توی اون زمان داشتی فکر می‌کردی که من از همه این خاستگارا یه سروگردن بالاترم بنابراین اینها در حد من نیستند و نمی تونن با من ازدواج کنند؛ در صورتی که زندگی مشترک و رابطه عاطفی یه چیزی رو باهم ساختن و یه چیزی رو با هم شروع کردن و رشد دادن هست نه یه چیزی حاضر و آماده و صددرصد ایدئال من بیاد و اونجوری که من دلم می‌خواد پیش بره!

واقع بینانه و درست فکر کنیم

بیاین به جای اینکه توهم بزنیم که من خیلی خوبم، من خیلی خاصم، من خیلی ایدئالم، من همه چیم 100% کامله، واقعاً فکر کنیم ببینیم آیا من به عنوان یک مادر، به عنوان یک پدر، به عنوان یک دانش‌آموز، به عنوان یک فرزند، به عنوان یک همکار، به عنوان یک معلم آیا واقعاً تونستم آدم مفیدی باشم یا نه توهم مفید بودن دارم؟! ممکنه شما در جاهای مختلف فرد فوق‌العاده‌ای باشین، اما آیا در نقشی که الان داری باز هم به همون اندازه خوبی؟ یا فقط فکر می‌کنی که خوبی!

آنچه باید در مورد توهم خوب بودن بدانیم

در بررسی توهم خوب بودن، متوجه شدیم که این پدیده می‌تواند اثرات منفی بسیاری بر روابط و عملکردهای ما بگذارد. افراد ممکن است با نیت خوب وارد عمل شوند، اما وقتی که این اقدامات با نیازهای واقعی دیگران تطابق نداشته باشد، نه‌تنها کمکی نمی‌کند، بلکه ممکن است آسیب‌زا باشد؛ بنابراین، شناخت دقیق نیازها و بازخورد گرفتن از دیگران، از اهمیت بالایی برخوردار است و در نهایت، هدف ما باید این باشد که به جای اینکه فقط حس خوبی از کمک کردن داشته باشیم، واقعاً بتوانیم تفاوت مثبتی در زندگی دیگران ایجاد کنیم. با توجه به نشانه‌های توهم خوب بودن و تلاش برای بهبود مداوم خود، می‌توانیم اطمینان پیدا کنیم که اقداماتمان واقعاً مؤثر و مفید هستند. بیایید با دید باز و دقت بیشتری به کمک کردن بپردازیم تا دنیا را جای بهتری برای زندگی کنیم.

سؤالات متداول در مورد توهم مفید بودن

توهم خوب بودن چیست؟

پاسخ: توهم خوب بودن حالتی است که در آن فرد یا سازمان باور دارد که اقدامات و کمک‌هایش برای دیگران مفید و مثبت است، در حالی که در واقعیت این اقدامات ممکن است تأثیر مثبتی نداشته باشند و حتی گاهی آسیب‌زا باشند. این توهم می‌تواند ناشی از نیت خوب، عدم شناخت کافی از نیازهای واقعی دیگران یا خودمحوری باشد.

چرا توهم خوب بودن خطرناک است؟

پاسخ: توهم خوب بودن می‌تواند به اتلاف منابع، ایجاد ناامیدی و حتی آسیب‌های ناخواسته منجر شود. وقتی افراد یا سازمان‌ها با این توهم عمل می‌کنند، ممکن است مشکلات را بیشتر کنند یا نیازهای واقعی را نادیده بگیرند. همچنین، این توهم می‌تواند باعث شود که افراد از تغییرات و بهبودهای لازم غافل شوند، چون فکر می‌کنند که در مسیر درستی هستند.

چگونه می‌توان از توهم خوب بودن جلوگیری کرد؟

پاسخ: جلوگیری از توهم خوب بودن نیازمند خودآگاهی، بازخورد گرفتن مستمر و شناخت دقیق نیازهای دیگران است. گوش دادن فعال به دیگران، پرسیدن سؤالات هدفمند و استفاده از منابع معتبر و مشاوره با افراد باتجربه می‌تواند کمک کند. همچنین، ارزیابی مستمر و بازبینی اقدامات و نتایج آن‌ها به اصلاح و بهبود کمک می‌کند.

چه نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد ما در توهم خوب بودن گرفتار شده‌ایم؟

پاسخ: نشانه‌های توهم خوب بودن شامل عدم دریافت بازخورد مثبت، احساس عدم قدردانی از سوی دیگران، تکرار مکرر مشکلات، نبود تغییرات محسوس و تمرکز بر نیازهای خود به جای دیگران است. اگر با این نشانه‌ها مواجه می‌شوید، باید روش‌های خود را مورد بازبینی قرار دهید و به دنبال بازخورد و ارزیابی‌های دقیق‌تر باشید.

چگونه می‌توانیم کمک‌های مؤثرتری ارائه دهیم؟

پاسخ: برای ارائه کمک‌های مؤثر، ابتدا باید نیازهای واقعی دیگران را بشناسیم و با همدلی و خودآگاهی عمل کنیم. استفاده از روش‌های علمی، یادگیری مداوم، بازخورد گرفتن و ارزیابی مستمر از تأثیرات کمک‌ها بسیار مهم است. همچنین، تمرکز بر ایجاد تغییرات مثبت و پایدار به جای انجام اقدامات سطحی و کوتاه‌مدت می‌تواند به افزایش اثربخشی کمک‌ها کمک کند.