زندگی نامه مریم میرزا خانی

مریم میرزا خانی کیست؟

مریم میرزاخانی دانشمند ریاضی‌دان برجسته ایرانی و استاد دانشگاه استنفورد بود. او در سال ۱۳۹۵، باتوجه‌به مطالعات و نظریاتش در زمینه «دینامیک و هندسه سطوح ریمانی و فضاهای پیمانه‌ای آنها» برنده مدال فیلدز شد که بالاترین جایزه در ریاضیات است و از آن با عنوان «نوبل ریاضیات» هم یاد می‌شود. او اولین ایرانی و اولین زنی بود که در کل دنیا برنده این مدال می‌شد. علاوه بر این، او جوایز بسیار متعدد دیگری را هم دریافت کرده است. مریم میرزاخانی همچنین در سال ۱۳۸۴ به‌عنوان یکی از ۱۰ ذهن جوان جهان، از سوی نشریه پاپیولار ساینس آمریکا انتخاب شد. هنگامی که او در دبیرستان فرزانگان تهران دانش‌آموز بود، برنده دو مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی در هنگ‌کنگ و کانادا شد و به‌عنوان اولین دانش‌آموز ایرانی نمره کامل را به دست آورد.

کودکی و جوانی مریم میرزا خانی

مریم میرزاخانی در سال ۱۳۵۶ در تهران به دنیا آمد. پدرش احمد میرزاخانی مهندس برق و رئیس هیئت‌مدیره مجتمع آموزشی نیکوکاری «رعد» بود. مریم با اتمام تحصیلات ابتدایی با شرکت در آزمون ورودی مدارس سمپاد (سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان) وارد دبیرستان فرزانگان تهران شد. او مدرک کارشناسی خود را در رشته ریاضی از دانشگاه شریف و مدرک دکترای خود را در سن ۲۶ سالگی از دانشگاه هاروارد گرفت. بعد از اخذ دکترا، میرزاخانی با عنوان استادیار در دانشگاه پرینستون به تدریس مشغول شد. او تا سال ۱۳۸۷ در پرینستون ماند و در این مدت به درجه استاد تمامی ارتقا یافت. میرزاخانی سپس به دانشگاه استنفورد، دومین دانشگاه برتر دنیا، رفت و در سن ۳۱ سالگی به‌عنوان پروفسور یا استاد تمام، در این دانشگاه مشغول به تدریس شد. سال ۱۳۸۹، مریم بار دیگر نبوغ خود را به رخ جهانیان کشید و پرسشی بی‌پاسخ در ریاضی را به اثبات رساند. ناگفته نماند روز تولد مریم میرزاخانی (۲۲ اردیبهشت) از سوی اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان به‌عنوان «روز جهانی زن در ریاضیات» نام‌گذاری شده است. او در ارتباط با نحوه علاقه‌مندی‌اش به ریاضیات چنین گفته است:
«بچه که بودم دوست داشتم نویسنده شوم. شاید برادرم بود که باعث علاقه من به ریاضی شد. او بود که با نقل هیجان‌انگیز داستان مربوط به حل یک معمای ریاضی مرا نسبت به ریاضیات به شوق آورد. هر چه بیشتر ریاضی را مطالعه کردم و به حل مسائل ریاضی پرداختم، بیشتر به شوق و هیجان آمدم».

حادثه تصادف و بورسیه هاروارد

مریم میرزاخانی در دوران دانشجویی‌اش، یک حادثه ناگوار را هم پشت سر گذاشت. سال ۱۳۷۶، اتوبوس حامل دانشجویان ریاضی شرکت‌کننده در مسابقات ریاضی دانشجویی، از اهواز راهی تهران بود. این تیم، علاوه بر میرزاخانی، متشکل از نخبه‌های برتر کشوری بود که رتبه اول را در ریاضیات در کشور کسب کرده بودند. در حادثه‌ای که پیش آمد، اتوبوس به دره‌ای سقوط کرد. ۶ دانشجوی ریاضی دانشگاه شریف، که از برگزیدگان المپیادهای ملی و بین‌المللی بودند، جان باختند. مریم میرزاخانی از جمله بازماندگان این سانحه بود. پس از آن بود که میرزاخانی برای ادامه تحصیل، بورسیه دانشگاه هاروارد را دریافت نموده و به آمریکا مهاجرت کرد. او در کلاس‌های آقای مک مولن که از برندگان جایزه فیلدز بود، شرکت می‌کرد و تحت سرپرستی او هم دکترایش را از دانشگاه هاروارد گرفت. پروفسور مک مولن روزهای دانشجویی مریم را اینگونه به‌خاطر می‌آورد:
«وقتی مریم برای اولین‌بار به دفتر کار من آمد و با او بیشتر آشنا شدم، نوع سؤالاتش با دیگر دانشجویان متفاوت بود. مریم ذهنی تصویری و تخیلی داشت و هر مسئله ریاضی را مثل یک داستان، طرح و تعریف می‌کرد. او در کلاس‌ها سؤالات زیادی می‌پرسید و با عجله به فارسی یادداشت‌برداری می‌نمود».

ویژگی‌های شخصیتی مریم میرزا خانی

مریم میرزاخانی علاقه‌ای به‌قرار گرفتن زیر ذره‌بین رسانه‌ها نداشت و مصاحبه‌های کمی هم از او منتشر شده است. او در جایی گفته بود «گاهی مواقع احساس می‌کنم در یک جنگل بزرگ هستم و نمی‌دانم به کجا می‌روم، ولی به طریقی به بالای تپه‌ای می‌رسم و می‌توانم همه چیز را واضح‌تر ببینم. آنچه آنگاه رخ می‌دهد، واقعاً هیجان‌انگیز است». فیلم مورد علاقه او «داگویل» بوده است. همان‌طور که گفتیم، او در کودکی آرزوی نویسندگی داشت. به گفته خودش «وقتی که بچه بودم رؤیایم این بود که نویسنده شوم. هیجان‌انگیزترین لحظاتم را به خواندن رمان می‌گذراندم، در واقع هر چیزی را که به دستم می‌رسید می‌خواندم». از مریم میرزاخانی نقل شده:
«بدون علاقه داشتن به ریاضی ممکن است آن را سرد و بیهوده بیابید. اما زیبایی ریاضیات، خود را تنها به شاگردان صبور نشان می‌دهد».

ازدواج و زندگی شخصی او

مریم سال ۱۳۸۷ با همسرش یان وندراک ازدواج کرد. یان نیز دانشیار ریاضی دانشگاه استنفورد و پژوهشگر سابق علوم رایانه نظری مرکز تحقیقات آی‌بی‌ام بود. او اصالتاً اهل جمهوری چک است. آنها یک فرزند به نام آناهیتا دارند. میرزاخانی در یکی از مصاحبه‌هایش در ارتباط با آینده فرزندش اینگونه حرف می‌زند:
«برای من فرقی نمی‌کند بچه‌ام ریاضی‌دان شود یا نشود، امیدوارم که او و کلاً همه بچه‌ها ریاضی را جدی بگیرند. دوست ندارم مثل افرادی شود که تا صحبت از ریاضیات می‌شود می‌گویند من از ریاضی هیچ‌چیز نمی‌دانم. یعنی اصلاً به خود امکان نمی‌دهند که به آن فکر کنند. البته در ایران خیلی اینطور نیست، ولی در آمریکا زیاد پیش می‌آید. ریاضی به درست فکر کردن کمک می‌کند. حتی یک پزشک یا کسی که کار دیگری هم می‌کند، اگر ریاضی‌اش قوی باشد می‌تواند جلوتر برود».
همسر مریم در ارتباط با آشنایی و ازدواج با او می‌گوید:
«من برای اولین‌بار سال ۱۳۸۳ مریم را در بوستون ملاقات کردم. آن هنگام، او در رشته خود یک ستاره بود که تز دکترایش را در هاروارد تمام کرده و تعداد زیادی مسئله مهم را دررابطه‌با دینامیک رویه‌های هذلولی حل کرده بود. بااین‌حال شما نمی‌توانستید این را با ملاقات وی در یک مهمانی خانگی متوجه شوید. او نمونه‌ای از طرز برخورد متواضعانه، دوستانه و کنجکاوانه بود و درعین‌حال دستاوردهای واقعی‌اش را پنهان می‌کرد، شاید به این خاطر که اطرافیانش، گیج و دستپاچه نشوند. ما سال ۱۳۸۷ در بالای کوهی در نیوهمپشایر و با حضور کلاً ۶ نفر ازدواج کردیم. سال ۱۳۸۸ با شغل‌های عالی و آنچه موقعیتی تمام‌وکمال در زندگی به نظر می‌رسید، به کالیفرنیا منتقل شدیم و دخترم آناهیتا در سال ۱۳۹۰ به دنیا آمد».

مرگ مریم میرزا خانی

سال ۱۳۹۶ اعلام شد که مریم میرزاخانی به علت ابتلا به سرطان در بیمارستانی در آمریکا بستری شده است. میرزاخانی از ۴ سال قبل این گزارش، به سرطان سینه مبتلا بوده و این سرطان به مغز استخوان وی سرایت کرده بود. پدر و مادرش برای مراقبت از او به آمریکا رفتند. او در نهایت در همان سال درحالی‌که فقط ۴۰ سال سن داشت، در بیمارستان درگذشت. از قول همسرش، مریم بعد از تشخیص سرطان گفت «زندگی عادلانه نیست. وقتی که در خانواده خوب و باهوش زیاد به دنیا آمدم هم نبود. پس الان هم شکایتی ندارم.» مریم برنامه واضحی داشت و می‌دانست می‌خواهد چه بکند. او انسان خاصی بود، ذهنی قوی داشت و می‌دانست از زندگی چه می‌خواهد. رئیس دانشگاه استنفورد، پس از این سانحه تلخ نوشت:
«او یک ریاضی‌دان، نظریه‌پرداز و درعین‌حال متواضع بود که جوایز را فقط به این دلیل دریافت می‌کرد که برای دیگر زنان الهام‌بخش باشد جای او در دانشگاه استنفورد، عزیز و خالی خواهد بود».
میرزاخانی یکی از زنان پیشرو در علم ریاضیات محسوب می‌شود که با وجود عمر کوتاهی که داشت، چندین قضیه مهم و لاینحل ریاضی را با ذهن جستجوگر و خلاق خود به سرانجام رسانده است. درخشش او در جهان تا جایی ادامه پیدا کرد که سال ۱۳۹۸، نهاد زنان سازمان ملل، نام او را در میان هفت دانشمند زن تأثیرگذار دنیا معرفی کرد. مریم در ارتباط با علاقه و استعدادش در حل مسائل ریاضی چنین گفته است:
«من برای حل مسائل ریاضی فرمول خاصی ندارم. گاه احساس می‌کنم در یک جنگل گم شده‌ام. همه دانسته‌هایم را به کار می‌گیرم تا یک راهی پیدا کنم و حقه‌ای بزنم. بالاخره با قدری هم شانس یک‌باره خود را انگار بالای تپه‌ای می‌رسانم که از آنجا همه چیز روشن دیده می‌شود».