پیامد ها و راهکار مقابله با باج گیری عاطفی

باج گیری عاطفی چیه؟ این عبارت رو شنیدی؟ چی می‌دونی؟ به نظرت چه کسانی از این حرکات استفاده می‌کنن و چجوری این حرکات رو نشون میدن؟ خب، خیلیا این کارو می‌کنن ولی گاهی این حرکات می‌تونن به روانی و حتی جونی دیگران آسیب بزنن. به عبارت دیگه، باج گیری عاطفی می‌تونه بهترین شکل تجاوز به حقوق انسانی دیگران باشه. تو ممکنه حتی خودتم بدونی که داری این حرکاتو انجام میدی. یهویی با دیگران، خصوصاً افراد نزدیک، این سبک حرکاتو اجرا می‌کنیم و به‌طوری که حتی فکرشم نمی‌کنیم، عواقبش رو نادیده می‌گیریم. حالا ما توی این مقاله قصد داریم درباره باج گیری عاطفی، چرا این‌جوری رفتار میشه و چه آثاری داره، حرف بزنیم. اگه دوست داری بیشتر بفهمی و از زیان‌های این رفتار آگاه بشی، در ادامه مطلب با ما همراه باش.

باج گیری عاطفی چیست؟

معمولاً ما کلمه‌ی باج گیر رو این‌طوری می‌شناسیم که وقتی کسی متوجه نقطه‌ضعف یا خطایی از فرد دیگه ای میشه، سعی می‌کنه در ازای سکوت خودش امتیازاتی رو از فرد مقابل بگیره یا به‌اصطلاح حق‌السکوت بگیره! اما این بار من می‌خوام درباره‌ی باج گیری عاطفی با شما صحبت کنم. باج گیری عاطفی نوع مؤثری از استثمار افراد هست و باج گیران معمولاً افرادی از نزدیکان شما مثل همسر، نامزد، شریک عاطفی و... هستند. اونها سعی می‌کنن با سوءاستفاده به خواسته‌های خودشون برسن! این افراد به طور مستقیم یا غیرمستقیم ما رو تهدید می‌کنن که اگر مطابق میل اونها رفتار نکنیم، تنبیه میشیم و به‌راحتی از ما باج می‌گیرند!! در قلب و مرکز همه‌ی باج گیری‌ها یک تهدید اصلی وجود داره: «اگر آن‌طور که من می‌خواهم رفتار نکنی، رنج خواهی برد»!!! ممکنه شما رو تهدید کنن که چیزهایی که در مورد گذشته‌ی شما می‌دونن رو افشا می‌کنن، یا از شما چیزی بخواد تا در مورد خودتون یا نقطه‌ضعف‌تون حرفی نزنه و... اما واقعیت اینه که این افراد خیلی دقیق هدف خودشون رو تعیین کردن، می‌دونن که رابطه‌ی ما با اونا چقد برامون مهمه و چقد در این رابطه ضربه‌پذیر هستیم.

یک باج گیر عاطفی با شما چه‌کار می‌کنه؟

باج گیران عاطفی معمولاً مهم‌ترین و عمیق‌ترین اسرار ما رو می‌دونن و هر چقدر هم که به ما علاقه‌مند باشن و دوستمون داشته باشن، وقتی احساس کنن ما خواسته هاشون رو برآورده نمی‌کنیم، با تهدید به فاش کردن این اسرار ما رو تهدید می‌کنن تا به خواسته هاشون برسن. با آگاهی از اینکه ما به محبت و تأییدشون نیاز داریم، تهدیدمون می‌کنن که این محبت رو از ما دریغ خواهند کرد یا به ما این احساس رو میدن که برای به‌دست‌آوردن محبتشون باید بیشتر تلاش کنیم. مثلاً اگر پول و امنیت برای شما با ارزش باشه، باج گیر شرط‌هایی رو برای دادن پول و امنیت به شما تعیین می‌کنه و یا تهدیدتون می‌کنه که شما رو از اونها محروم می‌کنه و اگر شما این رفتار و تهدید رو باور کنید، تسلط بر شما و تصمیماتتون رو به‌صورت یک الگوی همیشگی دنبال خواهد کرد!

چطور در تله باج گیری عاطفی میفتیم؟

یه دلیل اصلی این اتفاق مهارت باج گیران که اجازه نمیدن ما متوجه بشیم چه اتفاقی داره میفته! اونها با کمک احساس ترس، تعهد، و احساس گناهی که به ما میدن باعث میشن که ما نتونیم اونها رو نادیده بگیریم و متعهد بشیم راهشون رو دنبال کنیم؛ در غیر این صورت احساس گناه کنیم. طبیعتاً پی‌بردن به چنین لایه‌هایی از رفتار نزدیکانمان کار راحتی نیست اما می‌تونید با پاسخ‌دادن به این سؤالات متوجه بشید که تا حالا هدف یکی از این باج گیرها قرار گرفتید یا نه؟! این سؤالات رو از خودتون بپرسید و با دقت بهش فکر کنید!
تهدیدتون می‌کنن که اگر اونچه که از شما می‌خوان انجام ندید، زندگی‌تون رو سخت می‌کنند؟
مدام تهدیدتون می‌کنن که اگر مطابق میلشون رفتار نکنید، رابطشون رو با شما قطع می‌کنند؟!
مستقیم و یا غیرمستقیم به شما میگن اگر به اونها توجه نکنید، به خودشون آسیب می‌رسونن و یا دچار افسردگی میشن؟
هرچقدر هم به اونها بدید، باز هم بیشتر و بیشتر می‌خوان؟
مرتباً فرض می‌کنند که شما تسلیم‌شون خواهید شد؟
هرگز به احساسات و خواسته‌های شما توجه نمی‌کنن؟
وعده‌های فریبنده میدن و هرگز به اونها عمل نمی‌کنن؟
هر وقت باب میلشان رفتار نمی‌کنید، شما فردی خودخواه، بد، طمع‌کار و بی‌توجه هستید؟
هر زمان که از اونها اطاعت کنید تحسین‌تون می‌کنند و هر زمان که نمی‌کنید، حرف هاشون رو پس می‌گیرن؟
از پول به‌عنوان یک اسلحه برای رسیدن به خواسته هاشون استفاده می‌کنن؟
اگر حتی به یکی از سؤال‌های بالا جواب «بله» دادین، بدونید که در دام یک باج گیر عاطفی افتادید! مراقب باشید!

چرا همیشه باید نترس باشیم؟

ترس ازدست‌دادن، ترس از عوض‌شدن، ترس از طردشدن، ترس ازدست‌دادن قدرت زمینه‌ی مشترکیه که در همه‌ی باج گیران عاطفی دیده میشه؛ در بعضی از اون‌ها این ترس ریشه‌ای عمیق و طولانی در احساس بی‌لیاقتی و نگرانی‌های گذشته‌شون داره و در بعضی‌های دیگه شاید واکنشی باشه در قبال احساس ناامنی‌هایی که تجربه کردن و همین تجربه‌ها باعث شده خودشون رو افراد نالایقی بدونند! برخی اتفاقات مثل شکست عشقی، ازدست‌دادن شغل، طلاق، بازنشستگی یا بیماری می‌تونه به‌راحتی اطرافیان ما رو به افراد باج گیری تبدیل کنه. یادتون باشه باج گیری عاطفی نیازمند دو طرف هست یعنی قسمتی از این باج گیری عاطفی رو خود ما تکمیل می‌کنیم و به‌نوعی طعمه میشیم. ما در زمان تسلیم‌شدن به باج گیر یاد میدیم که چطوری از ما باج گیری کنه، در واقع سازش ما با خواسته‌های طرف مقابل به معنی پاداش‌دادن به رفتار اون فرد هست.

چه جوری ازمون باج گیری عاطفی میشه

هر کدوم از ما با نقاط حساس خودمون از جمله آزردگی‌های انباشته شده، پشیمانی، عدم امنیت، ترس، خشم و... وارد انواع ارتباط (دوستی، شغلی، کاری، خانوادگی، اجتماعی و...) میشیم. اینها نقاط حساس ما هستن، نقاطی که اگر لمسشون کنیم به درد میاد! باج گیری عاطفی زمانی به وجود میاد که ما به افراد اجازه بدیم تا نقاط ضعف و حساس ما رو شناسایی کنند. یعنی زمانی که اونها این نقطه‌ی حساس رو فشار میدن و ما از شدت درد از جا می‌پریم! باج گیری عاطفی می‌تونه همه‌ی زندگی ما رو تحت‌تأثیر خودش قرار بده؛ اگر توی محل کار تسلیم یه باج گیر بشیم احتمالاً وقتی به خونه می‌رسیم تلخی اون رو سر افراد خونه خالی می‌کنیم. اگر با یکی از والدین‌مون رابطه‌ی بدی داریم ممکنه با همسرمون هم منفی‌بافی کنیم.

چیکار کنیم خودمون باج گیر نشیم!

ما نمی‌تونیم درگیری هامون رو داخل یه جعبه بذاریم و در اون رو ببندیم و روش بنویسیم رئیس، شوهر، نامزد و یا هر شخص دیگه ای و اون رو دور از دسترس قرار بدیم. حتی ممکنه در اثر فشار روانی که متحمل میشیم خودمون به یک فرد باج گیر تبدیل بشیم و احساس ناکامی و درموندگی خودمون رو روی فرد ضعیف‌تر یا آسیب‌پذیرتر از خودمون خالی کنیم. دنیای باج گیری عاطفی خیلی متفاوته. بعضی‌ها به‌وضوح منظور خودشون رو بیان می‌کنن و خواسته شون رو اعلام می‌کنن و بعضی‌ها هم پیام‌های متناقض دارن و اغلب اوقات با مهربونی دست به باج گیری میزنن. به‌خاطر همین شناسایی این رفتار خیلی دشواره. قطعاً بعضی از باج گیرها با قدرت و بدون هیچ ابهامی دست به تهدیدات مستقیم می‌زنن. به شما یادآوری می‌کنن که اگر طبق خواسته هاشون عمل نکنید، چه اتفاقی خواهد افتاد و عواقب ناگوار اون برای شما چی خواهد بود. مثال: اگر بخوای طلاق بگیری، دیگه هیچ‌وقت نمی‌تونی بچه‌ها رو ببینی! اما در بیشتر موارد باج گیری عاطفی با ظرافت بیشتری انجام میشه و در قالب یک رابطه‌ی مثبت و دوستانه اتفاق میفته و به‌تدریج بر ما غلبه پیدا می‌کنه، با رفتاری که به شکل خیلی نامحسوسی با رفتار طبیعی متفاوته و کم کم به سمت رفتارهایی میره که اول بی‌خطر هستن و بعد از مدتی سلامتی ما رو به خطر می‌ندازن.

عوارض مرگبار باج گیری عاطفی

خواسته

گاهی باج گیرها به‌راحتی منظورشون رو بیان نمی‌کنن ولی طوری رفتار می‌کنن که ما مجبور بشیم متوجه منظورشون بشیم. مثلاً بعد از یک روز خیلی خوب یهو شروع می‌کنن به اوقات‌تلخی و وقتی ما دلیلش رو بپرسیم، به‌نوعی برآورده نشدن خواسته‌ی خودشون رو بیان می‌کنن.

مقاومت

ممکنه شما راضی نباشین و تمایلی برای برآورده‌کردن خواسته‌ی طرف مقابلتون نداشته باشید، اگر آدم صریحی باشید احتمالاً به‌راحتی مخالف خودتون رو اعلام می‌کنید؛ شاید هم به روش‌های مختلف دیگه ای مقاومت خودتون رو اعلام کنید ولی درهرصورت جواب شما "نه" هست.

فشار

وقتی فرد باج گیر متوجه میشه که شما قصد ندارین تسلیم بشین، تلاشی برای درک احساسات شما نخواهد کرد بلکه بیشتر از قبل شما رو تحت‌فشار میزاره! با جمله‌هایی مثل: اگه منو دوست داشتی، من بهترین‌ها رو برای خودمون می‌خوام، این کار به نفع هردومونه و... شاید فرد باج گیر دیگه ای از روش‌های دیگه ای استفاده کنه اما درهرصورت اون روش همراه با فشار هست هر چند هم که سعی کند در قالب عشق و علاقه اون رو مطرح کنه!

تهدید

باج گیرها شاید ما رو تهدید به غم و ناراحتی کنن، شاید هم جوری وانمود کنن که از نافرمانی ما ناراحتن و از اینکه خواسته شون برآورده نشده در عذابن یا اینکه با وعده و وعید ما رو وسوسه کنن؛ همون‌طور که قبلاً هم گفتیم اگر خواسته‌های باج گیرها رو برآورده نکنیم می‌تونن به روش‌های مختلفی ما رو تهدید کنند.

تسلیم

وقتی ما نمی‌خوایم کسی رو از دست بدیم ممکنه به این فکر کنیم که شاید رفتار من اشتباه بوده، و چون تا مدت‌ها طرف مقابل تلاشی برای برطرف‌کردن نگرانی‌های ما نمی‌کنه و خیلی سطحی از اونها عبور می‌کنه، دست از مقاومت بر می‌داریم و تن به خواسته‌های اون می‌دیم. وقتی طرف مقابل (باج گیر عاطفی) رو به خواسته‌اش میرسونیم دوره‌ی آرومی رو پشت سر میذاریم و باوجوداینکه همچنان به‌خاطر اتفاقی که افتاده (پذیرش خواسته) ناراضی هستیم، ولی خوشحالیم که توجه قبلی رو از طرف مقابلمون دریافت می‌کنیم. این در حالیه که طرف مقابل هم یاد گرفته می‌تونه از این به بعد با تحت‌فشار قرار دادن ما به خواسته‌هاش برسه و به‌این‌ترتیب یک الگو از تقاضاهای نامعقول، فشار و تسلط شکل می‌گیرد. طرف مقابل ما دیگه می‌دونه با تحت‌فشار قرار دادن ما می‌تونه به خواسته‌هاش برسه و از این موضوع برای باج گیری استفاده خواهد کرد.

دنیای درون باج گیران عاطفی

این افراد از باختن متنفر هستن و اصلاً براشون مهم نیست که چطوری بازی می‌کنن فقط می‌خوان برنده باشن! برای رسیدن به هدفشون احساسات و اعتماد ما براشون اهمیتی نداره و به‌راحتی ما رو نادیده می‌گیرن. قواعد و ارزش‌های یک رابطه‌ی سالم نادیده گرفته میشه و هر لحظه ممکنه مورد حمله قرار بگیریم و از ما سوءاستفاده بشه! افراد باج گیر هر عاملی رو برای ادامه یا عدم ادامه‌ی ارتباط تعیین کننده می‌دونن. با دیدن رفتار این افراد در مقابل محدودیت و وحشت اونها، بهتر می‌تونیم به کارهاشون پی ببریم. اما این سؤال برای همه وجود داره که چرا باج گیرها دنبال تنبیه ما هستن؟

هدف باج گیرها چیه؟

هدف باج گیرها نه‌تنها خوشحالی و خشنودی خودشون بلکه ناراحت کردن فرد قربانی هست؛ اونا افراد رو تحقیر می‌کنن تا بتونن حرف‌های خودشون رو واقعی نشون بدن و با ایجاد شک و تردید در ما، انگیزه‌ی ما رو از بین ببرند. این افراد کار خودشون رو تنبیه نمی‌دونن چون فکر می‌کنند با این کار به همه چی نظم میدن و همه چی رو تحت‌نظر و تسلط خودشون دارند. در زندگی روزانه‌ی خودمون گاهی ناچاریم تصمیماتی بگیریم. مثلاً برای برقراری تعادل بین خانواده و دوستان نیاز به تصمیم‌گیری داریم که خیلی موضوع مهم و حیاتی نیست و در صورت عدم توافق هم مشکل خاصی به وجود نخواهد آمد. اما گاهی هم ممکنه در این تصمیم‌گیری‌ها اختلافات بزرگ و شدیدی به وجود بیاد، دلیل اصلی این مشکلات روشی که باج گیران برای تحت‌فشار قرار دادن ما استفاده می‌کنند و در این میان گروهی از ما در مقابل شون تسلیم میشیم تا صدمه‌ای به کسی نرسه چون نمی‌خوایم بقیه رو ناراحت کنیم. اما باید سعی کنیم در همه‌ی مسائل چه بی‌اهمیت و چه بااهمیت خیلی زود درخواست باج گیران رو قبول نکنیم و در این مورد بیشتر دقت کنیم.

چطوری باج ندیم؟

بهتر است بدانید شما به‌هیچ‌وجه نمی‌توانید کسی را تغییر دهید تا زمانی که خود او نخواهد؛ بعضی از افراد فکر می‌کنند که با دادن خدمات اضافی می‌توانند طرف مقابلشان را تغییر بدهند. اینکه همیشه او را غرق محبت کنید و همیشه شما به او عشق بدهید اما او قدر شما و عشقان را نداند و شما را نادیده بگیرد نه‌تنها نظر او را به سمت خود جلب نمی‌کنید بلکه هر روز در نظر طرف مقابلتان بسیار حقیر و ضعیف جلوه می‌کنید! دادن خدمات اضافه و به‌اصطلاح باج دادن برای جلب‌توجه کسی یا تغییردادن او نه‌تنها نتیجه‌بخش نیست بلکه این کار، فقط شما را در نظر او کوچک و حقیر نشان می‌دهد و این زمینه سوءاستفاده‌های بعدی از شما را فراهم می‌کند. سعی کنید بیشتر رشد کنید، پیشرفت کنید و شخصیت پخته و بزرگی داشته باشید و هرگز سعی در تغییر دیگران نداشته باشید. دیگران را همان‌طور که هستند ببینید و بپذیرید و از انجام کارهای احساسی بپرهیزید.
راه‌حل این مشکل هم پذیرش آگاهانه یا همان بله ایست که بعد از فکرکردن به درخواست دیگران میدیم. چون با شناخت کافی از افکار و احساساتمون این تصمیم رو گرفتیم. زمانی می‌تونیم نتایج خوبی به دست بیاریم که پذیرش آگاهانه‌ی ما به مناسب‌ترین روش انتخاب شده باشه. در واقع این نوع پذیرش نتیجه‌ی فکرکردن ما در مقابل خواسته‌ها و نیازهاست. گاهی اوقات جواب بله‌ی ما هیچ آسیبی به ما نمی‌رسونه و وقتی بتونیم درست فکر کنیم بهتر می‌تونیم به این نتیجه برسیم. برای اینکه در دام باج گیران نیفتیم بهتره زمان بیشتری رو برای تصمیم‌گیری اختصاص بدیم و سعی کنیم تأثیر این تصمیمات رو بر زندگی خودمون بررسی کنیم. باید خواسته‌هایی که به‌هیچ‌عنوان برای ما قابل‌قبول نیست رو از زندگی خودمون حذف کنیم. اگر فرصت بیشتری به خودمون بدیم راه‌حل‌های بیشتری هم پیدا می‌کنیم و در نتیجه روابط سالم‌تری رو هم تجربه خواهیم کرد.

آنچه باید در مورد باج گیری عاطفی بدانیم

به نظر من، باج گیری عاطفی یه رفتار بدیه که می‌تونه به روابط خیلی آسیب بزنه. من معتقدم که مهمه که مردم در مورد باج گیری عاطفی آگاه باشن تا بتونن این رفتار رو شناسایی کنن و باهاش مقابله کنن. اگر شما قربانی باج گیری عاطفی هستید، مهمه که به خودتون یادآوری کنید که هیچ نیازی نیست که به خواسته‌های باج گیر تن بدید. شما حق دارید که به احساسات خودتون احترام بذارید و خواسته‌های خودتون رو بیان کنید. اگر هم شما یک باج گیر عاطفی هستید، به این رفتارتون فکر کنید و ببینید که چرا این کار رو می‌کنید. باج گیری عاطفی یه رفتار انتخابیه و شما می‌تونید انتخاب کنید که این رفتار رو تغییر بدید.

سؤالات متداول در مورد باج گیری عاطفی

باج گیران عاطفی چه کسانی هستند؟

پاسخ: باج گیران عاطفی می‌توانند هر کسی باشند، از اعضای خانواده و دوستان گرفته تا شرکای عاشقانه. باج گیران عاطفی اغلب افراد ناامنی هستند که از احساسات دیگران برای کنترل آنها استفاده می‌کنند.

چگونه با یک باج گیر عاطفی صحبت کنیم؟

پاسخ: اگر شما با یک باج گیر عاطفی صحبت می‌کنید، مهم است که آرام و منطقی باشید. از پرخاشگری یا انتقاد خودداری کنید، زیرا این کار فقط باعث می‌شود که باج گیر بیشتر مقاومت کند. در عوض، به او بگویید که متوجه رفتارش هستید و از آن ناراحت هستید. به او توضیح دهید که رفتارش بر شما چه تأثیری می‌گذارد و از او بخواهید که این رفتار را متوقف کند.

باج گیر عاطفی چگونه می‌تواند تغییر کند؟

پاسخ: باج گیری عاطفی معمولاً ناشی از مشکلاتی در زندگی فرد باج گیر است. این مشکلات می‌تواند شامل احساس ناامنی، عزت نفس پایین، یا نیاز به کنترل دیگران باشد. اگر یک فرد باج گیر مایل به تغییر باشد، می‌تواند با کمک یک درمانگر یا مشاور، این مشکلات را شناسایی و برطرف کند.

باج گیران عاطفی چرا این کار را می‌کنند؟

پاسخ: باج گیران عاطفی ممکن است به دلایل مختلفی این کار را انجام دهند. برخی از آنها ممکن است از احساس قدرت و کنترل لذت ببرند. برخی دیگر ممکن است از ترس ازدست‌دادن یا تنها ماندن این کار را انجام دهند. برخی دیگر نیز ممکن است از احساسات خود آگاه نباشند و ندانند که رفتارشان مخرب است.

باج گیری عاطفی چه پیامدهایی می‌تواند داشته باشد؟

پاسخ: باج گیری عاطفی می‌تواند پیامدهای مخربی برای قربانیان داشته باشد. این رفتار می‌تواند باعث شود که قربانیان احساس گناه، شرم، یا ترس کنند. همچنین می‌تواند اعتماد به نفس و عزت نفس قربانیان را کاهش دهد.